به نقل از «دانا»

ارائه چهره صریح و بی‌تعارف یک شخصیت تاریخی؛ شاه اسماعیل که بود؟

تاریخ انتشار: ۵ آذر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۶۷۷۵۳۴

کتاب «شاه‌اسماعیل صفوی و تغییر مذهب» نوشته بهزاد کریمی توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ کتاب «شاه‌اسماعیل صفوی و تغییر مذهب» نوشته بهزاد کریمی به تازگی توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. این کتاب یکی از عناوین مجموعه «تاریخ ایران: روایتی دیگر» است که به تازگی و همزمان با هفته کتاب رونمایی شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کریمی دبیر مجموعه مذکور است که نگارش کتاب پیش رو را هم به عهده داشته و درباره چگونگی تهیه و تدوین کتاب‌های «تاریخ ایران: روایتی دیگر» می‌نویسد: بر آن شدیم با نگاهی به ناکامی‌ها و کامیابی‌ها در عرصه نگارش و نشر آثار تاریخی برای مخاطبان غیرمتخصص، مجموعه‌ای جدید فراهم آوریم شامل بررسی سیر تحولات تاریخ ایران با نگاهی تازه و با اتکا بر منابع معتبر و روش‌های مقبول در پژوهش‌های تاریخی.

ویژگی اصلی تعریف‌شده برای مجموعه مورد نظر، داشتن نگاهی همه‌جانبه، فرهنگی و انتقادی به رویدادهای تاریخ ایران در عرصه ایرانِ فرهنگی است. به عقیده دست‌اندرکاران تهیه مجموعه «تاریخ ایران: روایتی دیگر» خوانش درست تاریخ می‌تواند موجب تحکیم هویت ملی، دوری از تندروی‌های قومیتی و مذهبی و سرانجام احتراز از یکسونگری‌های اسلامی-باستانی شود.

از تغییر مذهب و وحدت سرزمینی اغلب در حکم دو دستاورد بزرگ دوران شاه اسماعیل صفوی یاد می‌شود. شاه اسماعیل برای نخستین‌بار، پس از ورود اسلام به ایران، در اقدامی متهورانه تشیع دوازده امامی را مذهب رسمی مملکت اعلام کرد و سرسختانه درصدد گسترش این مذهب، در ایرانِ بیشتر سنی‌مذهب آن روزگار برآمد. این وحدت در مذهب، با وجود انتقادات فراوان از نحوه عمل و رفتار شاه اسماعیل، در بلندمدت زمینه‌ساز وحدتِ فرهنگی و سپس وحدت سیاسی شد؛ عنصری کمیاب که در زمانه گردنکشی حاکمان محلی در تاریخ ایرانِ پس از اسلام به بوته فراموشی سپرده شده بود. شاه‌اسماعیل همچنین تلاش کرد با نگاهی تاریخی به حوزه جغرافیا، قلمرو تاریخی ایران باستان را احیا کند.

این شخصیت تاریخی برای گسترش تشیع در سرزمینی که بیشتر مردم آن با سنت خو گرفته بودند، کاری سخت در پیش داشته است. او باید هم به لحاظ سیاسی و نظامی بر رقبا پیروز می‌شد و هم ایدئولوژی مذهب شیعه را می‌پراکند.

اما شاه اسماعیل صفوی جدا از خدمات سیاسی و مذهبی‌اش به ایران، نقاط منفی و تاریکی هم در کارنامه خود دارد که نگارنده کتاب پیش رو سعی کرده آن‌ها را هم از نظر دور ندارد و درباره‌شان بنویسد. به عنوان مثال خشونتی که این پادشاه صفوی در قبال برخی از دشمنانش رو داشته یا شکستش در جنگ چالدران از نیروهای عثمانی از جمله مطالبی هستند که درباره اشتباهات شاه‌اسماعیل در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است.

عناوین فصل‌های این کتاب به ترتیب عبارت‌اند از: «زنجیره موعودگرایی»، «از فقر و خاکساری تا مملکت‌داری: تبار و مذهب شاه‌اسماعیل»، «"مرا بدین کار بازداشته‌اند": تغییر مذهب»، «خشونت و وحشت: سرکوب مدعیان داخلی»، «کاسه سر شد قدح: مسئله شرق»، «شاه و سلطان: مسئله عثمانی»، «اسطوره فرو می‌ریزد: چالدران» و «اولین شکست، آخرین جنگ: از شکست چالدران تا مرگ»

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

اکنون پس از پیروزی بر شیبک‌خان و با افزوده‌شدن خراسان به قلمرو صفویه، شاه اسماعیل می‌توانست ادعا کند پادشاه سراسر ایران شده است. شاه برای نشان‌دادن تسلط خود بر خراسان در اقدامی غیرمعمول و منزجرکننده پوست سر شیبک‌خان را پر از کاه کرد و آن را برای سلطان بایزید دوم فرستاد. این اقدام نابخردانه، آن سلطان آرامش‌طلب و جانشینش را بر سر خشم آورد. دست شیبک‌خان هم از بدن جدا شد و برای یکی دیگر از حکام محلی به نام آقارستم در مازندران فرستاده شد. این آقارستم پیش از جنگ شاه اسماعیل با شیبک‌خان به تقاضای شاه اسماعیل برای پیوستن به سپاه صفوی پاسخ رد داده بود و دست خود را پیوسته ی دامان شاه ترکستان خوانده بود. فرستاده شاه اسماعیل دست شیبک‌خان را به تلافی این جمله، به دامان آقارستم پرتاب کرد و آقارستم چند روز پس از این رویداد درگذشت.

شاه اسماعیل به رسم جنگ‌های پیشین پس از تقسیم منصفانه غنایم نبرد مرو، فرماندهانی را برای اعمال حاکمیت صفویه به شهرهای خراسان فرستاد. از آن جمله قلی‌جان‌بیگ را به هرات اعزام کرد و از او خواست تا مقدمات ورود سپاه صفوی را به شهر آماده سازد.

این کتاب با ۱۳۴ صفحه مصور، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۱۵ هزار تومان منتشر شده است.

 

 

منبع:مهر

منبع: دانا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۶۷۷۵۳۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سرگذشت فارسی‌زبانان آسیای میانه /نگاهی به کتاب «تاریخ تاجیکان ورارود»

  علی هادیلو؛ اعتماد    پژواک جدایی مناطق آسیای میانه و ایران، قصه‌ای پرغصه به وسعت تاریخ ایران معاصر است؛ اما فارغ از مرثیه‌سرایی بر میراث به یغما رفته، اغلب ایرانیان را وقوف نیست که چه بر سر میراث هزارسالگان در سرزمین‌های جدا افتاده رفت.   کتاب «تاجیکان ورارود؛ از ۱۸۶۰ تا ۱۹۲۴» نخستین روایت علمی دقیق و مدون به سبک تاریخ‌نویسی‌نو و به زبان فارسی در این زمینه است. این کتاب پرارج گرچه در سال ۱۴۰۰ در ایران منتشر شد، اما به دلیل خاستگاه تاجیکی محقق (نماز حاتم) آنچنانکه باید و شاید در فضای رسانه‌ای ایران ارج نهاده نشد.    کتاب تاریخ تاجیکان ورارود، شرح رنجی است که از فرط بی‌صدایی تاکنون شنیده نشده و برای شنیدن آن باید گوش به دیوار ستبر تاریخ خواباند. این درد به تعبیر فروغ فرخ‌زاد، بانوی شعر و ادب ایران زمین، از آن جنس دردهایی است که «انسان را به سکوت وا می‌دارد، از این رو بسیار سنگین‌تر از دردی است که انسان را به فریاد وا می‌دارد.»   سرگذشت روزگار زبان فارسی و تاجیکان در این کتاب دست‌کمی از دوران پرآشوب پس از ورود و سیطره مغولان بر ایران نداشت و چه بسا تلخ‌تر از آن عصر بود.     قوم مهاجم مغول، به روایت موجز جوینی، «آمدند و کندند و سوختند و کشتند و بردند و رفتند»، اما چند سالی نگذشت که پیش از فروپاشی دولت‌شان، در بستر کارگاه حریر فرهنگ، اندیشه و مدنیت ایرانی سر به راه‌تر شده، زبان فارسی را به عنوان زبان خود برگزیدند و به تدریج به کیش و آیین ایرانی و اسلامی گراییدند و حتی مروج آن شدند، حال آنکه زبان فارسی آسیای میانه در چنگ قوم یأجوج و مأجوج گرفتار شده و به مرور جای خود را به زبان‌های روسی و ازبک داد.       نماز حاتم، نویسنده کتاب، از محققان و استادان برجسته و بنام دانشگاه ملی تاجیکستان است. او استاد گروه تاریخ آکادمی علوم تاجیکستان است که تاکنون ۱۵ کتاب و بیش از ۲۶۰ مقاله به نگارش درآورده است.   کتاب‌های تاریخ خلق تاجیک (کتاب درسی برای کلاس نهم) و «سرنگون کردن ترتیبات امیری در بخارا» (کتاب دانشگاهی) از جمله مهم‌ترین آثار این محقق شهیر تاجیکی است.    تاریخ تاجیکان ورارود، روایتی خواندنی درباره ماجرای گذر سرسلامت تتمه زبان فارسی و قوم بزرگ تاجیک در منطقه آسیای میانه از دوران پرتلاطم و پرآشوب سیطره روسیه تزاری و شوروی و سلاخی فارسی‌زبانان آسیای مرکزی در میانه سال‌های (۱۸۶۰-۱۹۲۴) است و ماجرای این گذر تاریخی، سیاسی و فرهنگی به مثابه داستان سیمرغ عطار است که تنها معدودی از مسافران با موفقیت در این سفر سیاسی، تاریخی و فرهنگی به مقصد رسیدند.      کتاب تاریخ تاجیکان ورارود تاریخ صرف نیست و همچنانکه ویل دورانت تاریخ تمدن را شرح دستاوردهای عظیم انسانی روی سواحل رودخانه خروشان و پرهیاهوی تاریخ می‌دانست، روایتی از شجاعت، قهرمانی و تلاش نفسگیر یکی از کهن‌ترین ملت‌های جهان در حفظ و گسترش زبان فارسی، فرهنگ، سنن اخلاقی، اقتصاد، اندیشه، دانش، کشاورزی، ارتباطات و میراث گرانبهای نیاکانی است.    کتاب تاریخ تاجیکان ورارود مرثیه‌سرایی بر میراث به یغما رفته ایرانی نیست؛ بلکه نویسنده (نماز حاتم) کوشش خود را به کار گرفته تا براساس منابع تازه و از نگاهی نو صفحات درخشان تاریخ نیاکان خویش را در مبارزه با مهاجمان روس و پاسداری از میهن خود روایت کند.   ملتی که به توصیف این محقق، در برابر دشمن، «نه سپر، بلکه فرهنگ خود را پیش گذاشت، به قوم مهاجم دوستی، همزیستی و همکاری را پیشنهاد کرد، خود که فرهیخته و معارف‌پرور بود، به بیگانگان کوچی، برتری دانش و فرهنگ را اثبات نمود، ایشان را نیز به همین راه هدایت ساخت.»   در این کتاب که به کوشش آرش ایران‌پور، محقق ایرانی، برگردان و شرح شده، معادل‌های روسی و «کریلی» با وسواسی مثال‌زدنی به معادل‎های فارسی برگردانده شده است.    این کتاب را می‌توان نمونه‌ای از شکل‌گیری یک مکتب تاریخ‌نگاری جدید در آسیای میانه نیز قلمداد کرد؛ مکتبی که با وجود تاثیرپذیری از راه و روش تاریخ‌نگاری شوروی -البته وجوه علمی و مثبت آن- از این توانایی نیز برخوردار است در جایی که به بررسی سیاست‌های مقامات شوروی مربوط می‌شود، بدون پرخاش و تندی، جوانبی از آن را مورد نقد و بازنگری قرار دهد.   این کتاب همچنین نقبی به فرآیند تدریجی فارسی‌زدایی از آسیای میانه زده و روایتی داستان‌گونه و جانسوز دوران فترت زبان فارسی در این خطه، فراروی ما می‌نهد.    از زمان ورود اشغالگران روس به آسیای مرکزی (۱۸۶۰)، شوربختی فارسی‌زبانان و افول تاجیک‌ها آغاز می‌شود و به دلایل متعدد و دسیسه‌های حکمرانان در سیادت روسیه تزاری به ویژه حکومت شوروی به مرور زبان فارسی جایگاه پیشین خود را از دست می‌دهد و حتی ‌کار به تحقیر فارسی زبانان و استحاله قوم تاجیک می رسد‌.      فرآیند فارسی‌زدایی که عملا از دوره حکومت شوروی رنگ و بویی جدید به خود می‌گیرد، با تبر تقسیم‌ (مرزبندی‌های ملی) در ۱۹۲۴ به اوج می‌رسد و میوه‌های خونین آن را می‌توان به ویژه در نسل‌کشی روشنفکران فارسی زبان در دهه ۱۹۳۰ به وضوح مشاهده کرد.   به روایت نویسنده در صفحات مطبوعات چه آسیای میانه و چه روسیه درباره تاجیکان و زبان فارسی (که از ۱۹۲۴ نام آن به تاجیکی تغییر کرد) تقریبا چیزی چاپ نمی‌شد.     حتی «اگر به ناگه مقاله‌ای هم چاپ می‌شد، بیشتر آنها غرض‌ورزانه بوده، گاه تاجیکان و زبان فارسی تاجیکان را آشکارا تحقیر می‌کردند.» کار بدانجا رسید که بر حذف زبان فارسی و انکار موجودیت این زبان و تاجیکان، رسما پافشاری می‌کردند.    گفتنی است کتاب «تاریخ تاجیکان ورارود» از دهه ۱۸۶۰ تا سال ۱۹24 تالیف نماز حاتم، به کوشش آرش ایرانپور از سوی انتشارات شیرازه ما در ۶۲۴ صفحه منتشر شده است. کانال عصر ایران در تلگرام