بانی مشهورترین سقاخانه ایران که در حرم مطهر رضوی قرار دارد، کیست؟
تاریخ انتشار: ۱۴ تیر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۵۰۸۷۴۴
برخلاف تصور برخی، عمر سقاخانه اسماعیل‌طلایی، نسبت به دیگر بنا‌های صحن عتیق، کمتر است.
به گزارش شریان نیوز،مشهد مقدس با وجود قرار گرفتن روی جلگه‌های حاصلخیز، از دیرباز با مشکل کمبود آب روبه‌رو بوده است؛ علت این مسئله، به ویژه در چند سده اخیر، افزایش جمعیت مجاوران حرم رضوی و محدود بودن منابع آب روزمینی موجود در اطراف مشهد است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به همین دلیل، بسیاری از حکام گذشته، کوشیدند تا مشکل آب شهر را به‌نوعی حل کنند؛ از امیر علیشیر نوایی، وزیر خردمند سلطان‌حسین بایقرا تا سلاطین صفوی و نادرشاه و حتی فرمانروایان دودمان قاجار. در این دوره‌ها، شگرد‌ها و روش‌های مختلفی برای تأمین آب، به ویژه در صحن مطهر حرم رضوی به کار گرفته شد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، ایجاد سقاخانه و هدایت آب از چشمه‌سار‌های اطراف شهر به سمت آن بود. بنابراین، تاریخ شکل‌گیری سقاخانه در حرم امام رضا (ع) را می‌توان به قدمت ایجاد بارگاه منوّر آن دانست. در میان سقاخانه‌های حرم، یکی از همه معروف‌تر شد و البته تا امروز، به حیات خود ادامه داده است؛ سقاخانه «اسماعیل طلایی» که در مرکز صحن عتیق (انقلاب اسلامی) قرار گرفته است؛ سقاخانه‌ای با گنبد مطلّا که چند قرنی از عمرش می‌گذرد و به یکی از بنا‌های مورد علاقه زائران تبدیل شده‌است.
بنایی نو نسبت به ساختمان حرم
برخلاف تصور برخی، عمر سقاخانه اسماعیل‌طلایی، نسبت به دیگر بنا‌های صحن عتیق، کمتر است. ضلع جنوبی صحن در دوره تیموری بنا شد و هنوز کتیبه سلطان‌حسین بایقرا بر اطراف ایوان طلا چشم‌نوازی می‌کند. هرچند پس از توسعه صحن در دوره صفوی، یادگار‌هایی از این عهد هم بر ضلع جنوبی صحن جلوه‌گر شد؛ اماکنی مانند گنبد ا... وردی‌خان. ضلع شرقی و غربی نیز، که دو ایوان ساعت و نقاره‌خانه را در برمی‌گیرد، پیشینه‌ای صفوی دارد و ضلع شمالی نیز، در عهد شاه‌عباس دوم صفوی ساخته و در دوره نادرشاه افشار تکمیل شده است. اما بنای سقاخانه، در دوره افشاری ساخته و در ادوار بعد، تکمیل شد. متأسفانه درباره تاریخچه این سقاخانه که تا حدود ۷۰ سال قبل، از آب نهر نادری، نهری که از بالاخیابان جاری بود و تا پایین خیابان امتداد داشت، تغذیه می‌شد، اطلاعات ضد و نقیض فراوانی وجود دارد؛ اطلاعاتی که در کنار برخی روایت‌های افسانه‌وار، رگه‌هایی از حقیقت را در خود جا داده و بررسی آن‌ها، نیازمند دقت و تتبع در آثار پیشینیان است.
گزارش‌هایی درباره اسماعیل‌طلایی
مجموعه روایت‌های تاریخی مربوط به سقاخانه اسماعیل‌طلایی، تردیدی باقی نمی‌گذارند که سنگ بنای آن را نادرشاه گذاشته است.
طبق برخی مستندات، ظاهراً شاه افشار هنگام عزیمت برای نبرد در شرق ایران و شاید فتح هندوستان، در هرات به سنگ‌آبی بسیار زیبا و شکیل برخورد کرد و آن را شایسته نصب در حرم رضوی دانست. می‌گویند نادرشاه دستور داد دو عراده توپ را پیاده کنند و با چرخ‌هایش گاری بزرگی بسازند و سنگ را با آن به مشهد حمل کنند. نقل است که نادر، سربازان مأمور این کار را تهدید کرد که در صورت آسیب دیدن سنگ، جانشان را خواهد گرفت! به هر حال، چه این روایت درست باشد و چه نادرست، سنگ به مشهد حمل شد و طبق نظر نادرشاه در مکان مدنظر قرار گرفت و بر فراز آن، سایه‌بانی ساختند که شکل و شمایل سقاخانه داشت. تا این‌جای ماجرا، تاریخ سقاخانه اسماعیل‌طلایی مشکلی جدی برای بررسی شواهد ندارد؛ اما از اینجا به بعد سکته‌های مختلفی می‌توان در تاریخ آن یافت:
روایت اول: یک روایت بر آن است که نادرشاه پس از بازگشت از هند و به شکرانه آن پیروزی بزرگ، تصمیم گرفت سقف سقاخانه را طلا کند. به همین دلیل از فردی به نام اسماعیل‌آقای طلاساز خواست تا این مهم را با طلای خزانه نادری به انجام برساند و این دستور به انجام رسید؛ اما بعدها، مردم به دلیل شهرت و پاکدستی اسماعیل‌آقای طلاساز، نام او را بر سقاخانه گذاشتند.
روایت دوم: برخی معتقدند که اسماعیل‌آقا، یکی از سرداران نادر بود که بابت نجات وی از یک ترور، جایزه‌ای ارزنده دریافت کرد. او این جایزه را که به صورت سکه‌های طلا به دست آورده‌بود، به مطلّا کردن سقف سقاخانه صحن عتیق اختصاص داد و به این ترتیب، نامش بر سقاخانه ماندگار شد.
روایت سوم: این روایت تاریخی که از دیگر روایت‌ها دقیق‌تر و احتمالاً درست‌تر است، طلا کردن سقف سقاخانه را نه در دوره افشاری که در دوره قاجار می‌داند. بر این اساس، اسماعیل آقای سنگسری، یکی از سرداران فتحعلی‌شاه که در جریان جنگ‌های ایران و روس هم رشادت‌هایی از خود نشان داده‌بود، به طلاکردن سقف سقاخانه همت گماشت و نامش روی آن باقی‌ماند. برخی به این روایت تاریخی، داستان روایت دوم را هم افزوده و اسماعیل‌آقا را ناجی فتحعلی‌شاه از ترور دانسته‌اند و طلای به کار رفته در سقف سقاخانه را اهدایی شاه به سردار شجاعش فرض کرده‌اند. ظاهراً همشهری‌های اسماعیل‌آقای مذکور هم، این روایت را بسیار جدی گرفته و حتی میدانی را در مهدی‌شهر (سنگسر) از توابع استان سمنان، به نام «اسماعیل‌طلایی» نام‌گذاری کرده‌اند.
پذیرش هر کدام از این سه روایت، اشکالاتی دارد؛ اما در این بین، روایت سوم بیش از دیگر گزارش‌ها، قابل قبول به‌نظر می‌رسد. واقعیت آن است که بانی سقاخانه «اسماعیل‌طلایی»، هر که بوده، یادگاری پُرخیر از خود به جا گذاشته و زمینه آسودگی خاطر زائران را فراهم کرده‌است. سقاخانه صحن عتیق را باید یکی از نماد‌های برجسته معرفی و شناخت حرم رضوی بدانیم؛ نمادی که بین تمام زائران محبوبیت دارد و بسیار خاطره‌انگیز است؛ آن‌گونه که یکی از سوغاتی‌های زائران حریم ملک پاسبان رضوی برای بستگانشان، جرعه‌ای آب از سقاخانه «اسماعیل‌طلایی» است که به شرف حضور در حریم هشتمین اختر آسمان ولایت، متبرک است و شفابخش.
منبع: شریان
کلیدواژه: سقاخانه اسماعیل طلایی اسماعیل آقای حرم رضوی صحن عتیق
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shariyan.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شریان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۵۰۸۷۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اعلام ویژه‌برنامه‌های حرم مطهر رضوی به مناسبت شهادت امام‌جعفرصادق(ع)
معاونت تبلیغات اسلامی حرم رضوی به مناسبت فرارسیدن شهادت رئیس مذهب شیعه، حضرت امام جعفرصادق (ع)، ویژه‌برنامه‌هایی را در آستان ملکوتی امام رضا (ع) تدارک دیده است.
حجت‌الاسلام حسین شریعتی‌نژاد در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خراسان رضوی اظهارکرد: ویژه برنامه‌های شهادت امام جعفر صادق (ع) با محوریت رواق بزرگ امام خمینی (ره) از شامگاه جمعه و همزمان با شب شهادت این امام همام با قرائت زیارت امین‌الله و مرثیه‌سرایی توسط مداح و ذاکر نام‌آشنای اهل بیت (ع)، آقای احمد واعظی، بعد از اقامه نماز جماعت مغرب و عشا آغاز می‌شود.
وی افزود: سخنرانی پیرامون شخصیت ششمین امام شیعیان توسط حجت‌الاسلام والمسلمین علی اوسطی، مرثیه‌سرایی و عزاداری با نوای ذاکران اهل بیت (ع)، آقایان سید محمود علوی و مرتضی اسلامی‌نژاد، از دیگر برنامه‌های شب شهادت این امام همام خواهد بود.
معاون تبلیغات اسلامی حرم مطهر رضوی بیان کرد: در شامگاه شهادت امام جعفر صادق (ع) همچنین زائران و مجاوران حریم ملکوتی رضوی میهمان محفل شعرخوانی با حضور جمعی از شاعران آئینی از جمله حجج‌الاسلام سید ابوالفضل مبارز، سید رضا یعقوبی آل، علیرضا خاکساری و علی مقدم خواهند شد.
حجت‌الاسلام شریعتی‌نژاد در ادامه به تشریح ویژه برنامه صبح شهادت امام صادق (ع) پرداخت و اظهار کرد: این مراسم روز شنبه پانزده اردیبهشت، ساعتی قبل از اذان ظهر با قرائت زیارت امین‌الله و عرض سلام و ارادت به محضر امام مهربانی‌ها با صدای کبیر قلندرزاده آغاز می‌شود و با بیان احکام دینی توسط حجت‌الاسلام مصطفی رنجبر ادامه می‌یابد.
وی عنوان کرد: اجرای برنامه سرود و همخوانی توسط گروه گلدسته‌های حرم، شعرخوانی آئینی با نوای شاعر و مدیحه‌سرای اهل بیت (ع)، آقای مصطفی جلیلیان مصلحی، و مرثیه‌سرایی و عزاداری در سوگ شهادت صادق آل محمد (ع) از دیگر برنامه‌های روز شهادت امام صادق (ع) خواهد بود.
معاون تبلیغات اسلامی حرم مطهر رضوی اضافه کرد: در این مراسم، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی به ایراد سخنرانی می‌پردازد و سپس زائران حریم ملکوتی رضوی با قرائت زیارت‌نامه امام صادق (ع) که توسط آقای قاسم پناهی قرائت می‌شود، به محضر این امام همام عرض ارادت خواهند کرد.
وی اظهارکرد: ویژه برنامه‌های شهادت امام صادق (ع) در شامگاه شهادت این امام بزرگوار نیز ادامه دارد و این مراسم بعد از اقامه نماز مغرب و عشا با قرائت زیارت امین‌الله با نوای احمد واعظی، شعرخوانی شاعر آئینی، آقای علی زمانیان، سخنرانی آیت‌الله سید علیرضا صدر حسینی و عزاداری و مرثیه‌سرایی آقایان جعفر ملائکه و امیر عارف همراه خواهد بود.
کد خبر 750157
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان